Neidio i'r cynnwys

Arminius

Oddi ar Wicipedia
Arminius
GanwydHerman Edit this on Wikidata
c. 17 CC Edit this on Wikidata
Afon Weser Edit this on Wikidata
Bu farwGermania Edit this on Wikidata
DinasyddiaethRhufain hynafol Edit this on Wikidata
Galwedigaethcadfridog rhyfel Edit this on Wikidata
Swyddpenadur Edit this on Wikidata
RhagflaenyddSegimerus Edit this on Wikidata
TadSegimerus Edit this on Wikidata
PriodThusnelda Edit this on Wikidata
PlantThumelicus Edit this on Wikidata
Am y diwinydd Protestannaidd, gweler Jacobus Arminius.

Arweinydd Almaenig oedd Arminius, hefyd Armin, Almaeneg modern: Hermann (18 CC/17 CC - 21 OC). Mae'n fwyaf enwog am ei orchest yn dinistrio tair lleng Rufeinig ym Mrwydr Fforest Teutoburg yn 9 OC.

Roedd Arminius yn aelod o lwyth y Cherusci ac yn fab i'w pennaeth Segimerus. Bu'n ymladd dros Rufain, a rhoddwyd dinasyddiaeth Rufeinig iddo. Dychwelodd i'r Almaen a daeth yn arweinydd cynghrair o lwythau Almaenig i wrthwynebu Rhufain.

Yn 9 OC, enillodd ei fuddugoliaeth fwyaf yn Fforest Teutoburg. Ymladdwyd y frwydr dros nifer o ddiwrnodau, yn ôl pob tebyg rhwng 9 Medi ac 11 Medi, a'r canlyniad oedd i dair lleng Rufeinig dan Publius Quinctilius Varus, (Legio XVII, Legio XVIII a Legio XIX), gael eu dinistrio'n llwyr gan yr Almaenwyr dan Arminius.

Roedd colledion y Rhufeiniaid yn fwy nag yn unrhyw frwydr yn erbyn gelyn allanol ers Brwydr Cannae yn erbyn Hannibal. Ni chafodd y tair lleng a ddinistriwyd eu hail-ffurfio. Yn ôl yr hanesydd Rhufeinig Suetonius, gyrrwyd yr ymerawdwr Augustus bron yn wallgof gan y newyddion am y digwyddiad, gan daro ei ben yn erbyn muriau y palas a gweiddi Quintili Vare, legiones redde! ("Quintilius Varus, rho fy llengoedd yn ôl imi!")

Dilynwyd y frwydr gan saith mlynedd o ymladd, cyn i'r ffin gael ei sefydlogi ar hyd Afon Rhein. Ymladdodd Arminius yn erbyn Tiberius, yna o 14 OC, wedi i Tiberius olynu Augustus fel ymerawdwr, yn erbyn nai Tiberius, Germanicus. Bu brwydro caled, ond enillodd Germanicus nifer o fuddugoliaethau dros Arminius, yn enwedig ger Idistoviso ar Afon Weser yn 16. Gallodd adennill eryr pob un o'r tair lleng a gollwyd ym Mrwydr Fforest Teutobug. Dymunai Germanicus barhau ei ymgyrchoedd yn Germania, ond galwodd Tiberius ef yn ôl i Rufain a'i anfon ar ymgyrch yn y dwyrain.

Yn ddiweddarach, dechreuodd rhyfel rhwng Arminius a Marbod, brenin y Marcomanni. Gorfodd Arminius ei elyn i encilio, ond ni allai ei yrru allan o'i gadarnleoedd yn yr ardal a eleir yn Bohemia heddiw. Yn 21 llofruddiwyd ef gan aelodau o'i lwyth ei hun a'r Chatti, oedd yn teimlo ei fod yn mynd yn rhy bwerus.

Yn y 19g, yn enwedig yn ystod y brwydro yn erbyn Napoleon ar ddechrau'r ganrif, daeth Arminius yn symbol o genedlaetholdeb Almaenig. Yn 1839, dechreuwyd adeiladu cerflun enfawr ohono, yr Hermannsdenkmal, ar fryn gerllaw Detmold yn Fforest Teutoburg.